Het onzichtbare leven zichtbaar maken

Micropia is het eerste en enige museum ter wereld dat microben, zoals bacteriën, algen en schimmels, laat zien. Eline van Bloois en Freek Waagenaar werken allebei als laborant en educator bij Micropia. Van Bloois vertelt dat in ARTIS het leven van dieren en planten te zien is. “Maar een groot deel van de natuur is onzichtbaar. Dit onzichtbare leven is superbelangrijk voor de aarde.” Micropia besteedt aandacht aan dit leven in allerlei verschijningsvormen. “In het dagelijks leven gaat de meeste aandacht uit naar microben en bacteriën als ziekmakers, terwijl maar 1 procent van de microben een ziekte bij mensen of dieren kan veroorzaken. De andere 99 procent dus niet. Dat blijft vaak onderbelicht.”

Stamboom van het leven

Het eerste wat opvalt als je Micropia bezoekt, is een groot wortelstelsel. Het is de tree of life, de stamboom van het leven. Die laat zien dat er ooit een eerste vorm van leven was op aarde, waaruit alles is ontstaan. Deze allereerste levensvorm was, naar de laatste inzichten, een microbe. Ook mensen zouden er van afstammen. Onze alleroudste ‘voorouder-microbe’ wordt LUCA genoemd: last universal common ancestor. Daaruit zijn de takken van de stamboom van het leven ontstaan, al het leven dat we nu kennen: Bacteria, Archaea en Eukaryota. In de stamboom van het leven kun je zien dat de zichtbare dieren en planten slechts een klein onderdeel van het leven op aarde vormen.

Laboratorium in Micropia

Opvallend is dat Micropia beschikt over een laboratorium. “Als laboranten hebben we in het museum een belangrijke taak”, vertelt Van Bloois. “We verzorgen de microben, net zoals in ARTIS gebeurt met de dieren en planten. We zorgen voor de juiste omstandigheden: voedsel, temperatuur, vochtigheid. Op die manier kunnen de microben goed groeien. Verschillende soorten hebben bovendien verschillende behoeften. Ze eten verschillende dingen, ze leven in verschillende omgevingen, in het water, zoet of zout, of op het land. Daar moeten we rekening mee houden.” Waagenaar vult aan: “De bacteriën in Micropia komen in verschillende gebieden in de wereld voor. Bij elke soort moet je bekijken wat de leefomstandigheden zijn. Alle microben moeten er gezond uitzien. Hiervoor moeten ze zo nu en dan worden vervangen.”

Scan jezelf

Het museum besteedt aandacht aan allerlei bacteriën. Er zijn opstellingen met de cyanobacterie (die bekendstaat als blauwalg), met bacteriën in onze darmen, bacteriën die leven in de bodem en de bekende herfstgeur in het bos veroorzaken en er zijn bacteriën die licht geven. Van Bloois: “We laten zien wat micro-organismen zijn en wat ze doen. We vertellen verhalen waar mensen zich in kunnen herkennen. Zoals ‘Laborant vertelt’, ’De microbe van de maand’ en ‘Scan jezelf’. Met het laatste kun je zien welke microben er op je leven. Alles wat wij kunnen bedenken in ons leven heeft met microben te maken. En dat is supervet!”

Door Hilde Roothart