Cultureel erfgoed biedt kansen voor klimaatadaptatie

Nederlanders leven al eeuwenlang met het water. Het water en de gevolgen ervan voor onze leefomgeving zijn te herkennen aan de namen van plekken in ons landschap. Kinderdijk en Afsluitdijk, Zeeland en Schokland, Flevopolder en Lelystad, de strijd tegen het water en de maakbaarheid van onze leefomgeving bepalen onze nationale identiteit. Maar dat erfgoed staat onder druk door de mogelijke gevolgen van klimaatverandering: extremer weer, hitte en droogte, verzilting, wateroverlast en een stijgende zeespiegel.

Redactieraad in gesprek

Voor deze redactieraad nodigden we professionals uit om hun ideeën en inzichten met elkaar uit te wisselen. De gesprekken gingen niet alleen maar over strijd, verval en verlies. Want deze experts zien ook kansen voor cultureel erfgoed in tijden van klimaatverandering. Oude oplossingen kunnen worden toegepast voor klimaatadaptatie, zoals voor waterberging, het verbeteren van de waterkwaliteit en biodiversiteit en het voorkomen van hittestress.

De redactieraad voor deze editie bestaat uit experts van Kunstfort bij Vijfhuizen, Nederlandse UNESCO Commissie, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Rijksuniversiteit Groningen, Studio Hanna Prinssen, TU Delft, Universiteit Leiden en Rijkswaterstaat. Zij benaderen dit onderwerp vanuit verschillende invalshoeken, zoals archeologie, civiele techniek, erfgoed en klimaat, kunst, landschapsarchitectuur en werelderfgoed. Daarmee biedt deze publicatie een breed perspectief op het onderwerp. Kijk en luister je mee?

Rabiaâ Benlahbib

is directeur van Kunstfort Vijfhuizen. Het Kunstfort is een Zoöperatie, een organisatie die samenwerkt met meer-dan-het-menselijke leven. Benlahbib laat een boek met sculpturen van onafbreekbaar piep- en purschuim van kunstenaar Folkert de Jong zien. Ze daagde hem uit om op het forteiland zijn materiaalgebruik onder de loep te nemen.

Gertjan de Boer

is adviseur erfgoed en klimaat bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en voorzitter van het platform Klimaat en Erfgoed. Het liefst kijkt hij naar wat er nu nog van het verleden te vinden is. Hij toont een zeventiende-eeuwse kopergravure met een voorstelling van een scheepskraan. Ook dat is erfgoed.

Maurits Ertsen

is universitair hoofddocent civiele techniek aan de TU Delft. Hij vertelt over een overlaat, een bouwkundig kunstwerk uit de jaren dertig uit Nederlands-Indië, symbool van de Nederlandse irrigatietraditie. Het bouwwerk is na 1945 ook in Nederland toegepast. Het belichaamt de link met kolonialisme: Nederlandse irrigatiekennis is eigenlijk een koloniale innovatie.

Roos van Oosten

is universitair docent stads- en middeleeuwse archeologie aan de Universiteit Leiden. Ze laat een steen uit de ‘zandmotor’, de niet-natuurlijke kustbescherming bij Naaldwijk, zien. Door de werking van de zandmotor komen er veel bijzondere voorwerpen naar boven, die een beeld geven van klimaatverandering op de zeer lange termijn.

Hanna Prinssen

is landschapsarchitect bij Studio Hanna Prinssen. Ze wordt geïnspireerd door de band die we hebben met de natuur en onderzoekt de vraag: hoe kunnen we meebewegen met wat beweegt? In tijden van klimaatverandering vragen de elementen van de natuur om meer ruimte. Vuur is zo’n element, en elke samenleving maakt er gebruik van.

Marielies Schelhaas

is secretaris-directeur bij de Nederlandse UNESCO Commissie. Ze toont een stenen globe uit Kenia. Die maakt ons duidelijk dat ook in andere delen van de wereld mensen bezig zijn met het behouden van wat waardevol is en het mooier achterlaten van de wereld dan we hem hebben aangetroffen.

Mans Schepers

is universitair docent archeologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij laat een potje met meer dan tweeduizend jaar oude graankorrels uit het terpengebied zien. Deze graankorrels vormen voor hem een symbool van het aanpassingsvermogen van mensen in landschappen die constant aan verandering onderhevig zijn.

Akke de Vries-Oosterveen

is adviseur cultureel erfgoed bij Rijkswaterstaat. Ze vertelt over een stukje van een Delftsblauw tegeltje dat ze vond in haar tuin. Dit geeft weer waar erfgoed ook over gaat, samengevat in drie V’s: verwondering, verhalen en verbinding. Erfgoed draagt in belangrijke mate bij aan een interessante en veelkleurige leefomgeving.

Door Hilde Roothart