Luisteren naar het leven met water in Schokland

Schokland is een voormalig eiland. Het ligt nu in de Noordoostpolder, een van de polders in het IJsselmeer dat ooit de Zuiderzee was. Tijdens de Lichtkogel Experience in Batavialand kun je het verhaal van Eva Vriend over Schokland horen en de inpoldering zelf ervaren. Schokland is werelderfgoed, maar welke keuze maken we nu het klimaat verandert? Laten we het eiland dan voorgoed onder het water verdwijnen?

In de televisieserie ‘Het Nieuwe Land’ staat Eva Vriend met Huub Stapel gebogen over een kaart van de Noordoostpolder. De serie is gebaseerd op haar boek dat dezelfde titel heeft. Ze wijst aan waar het huidige Emmeloord en Schokland liggen. Samen met Stapel bezoekt ze proefpolder Andijk, Gemaal Lely en de Wieringermeer aan de westkant van het IJsselmeer. De vissers van Schokland verlieten hun eiland. De boeren kwamen naar de polders om het land vruchtbaar te maken en te bebouwen.

Noordoostpolder

Levendig visserseiland

Schokland, ben je daar weleens geweest? Je kunt het gebied in de Noordoostpolder nu met de auto over land bereiken. Maar voor de inpoldering in 1942 was het een levendig visserseiland dat werd omgeven door het zoute water van de Zuiderzee. Schrijver en historicus Eva Vriend woont in Emmeloord dat midden in die polder ligt. Ze deed onderzoek naar het eiland en schreef er een boek over, ’Het eiland van Anna’. Anna is een nazaat van de familie Diender die op het eiland woonde tot de overheid besloot om het te ontruimen.

Het eiland was in de loop van de tijd steeds kleiner geworden omdat de veengrond niet bestand was tegen de kracht van de zee. De vele overstromingen die plaatsvonden slokten grote delen van het land op. Landbouw was op het eiland niet mogelijk. De bevolking verarmde doordat de visserij geen stabiele bron van inkomsten was. De staatssteun die nodig was om het eiland te beschermen en de Schokkers te ondersteunen liep op. In 1859 besloot de overheid om het eiland te ontruimen. De bewoners moesten hun huizen afbreken en het eiland voorgoed verlaten.

Eiland op het droge

Sinds de drooglegging van de Noordoostpolder wordt Schokland omringd door ‘het nieuwe land’ en is het een eiland op het droge. Het voormalige eiland staat symbool voor de geschiedenis van Nederland en het leven op de grens van water en land. In 1995 werd het eiland en de omgeving ervan het eerste Unesco Werelderfgoed van ons land.

Hoe het afloopt met Anna Diender? Dat kun je op 28 november horen tijdens de Lichtkogel Experience over cultureel erfgoed in tijden van klimaatverandering. Eva Vriend vertelt dan over het eiland en de mensen die er leefden met het water. De bijeenkomst vindt plaats in Batavialand in Lelystad, dat ligt op de grens van land en water. In Batavialand wordt de eeuwenlange uitdaging van leven op die grens vertoond. Hier kun je de inpoldering tijdens een rondleiding zelf ervaren.

Land wordt weer water

Schokland, Batavialand, Nederland. Het land waar we van water land kunnen maken. Maar wat staat ons te wachten nu het klimaat verandert? Cultureel erfgoed heeft te lijden onder te veel water, hevige regenbuien en overstromingen, en ook hitte en droogte door hoge temperaturen en te weinig water. Het is niet ondenkbaar dat land in de toekomst weer water wordt. Dat geldt zeker voor de laag gelegen gebieden, zoals polders. Zal Schokland dan voorgoed onder het water verdwijnen?

Tijdens de bijeenkomst kun je je eigen verhaal vertellen over de toekomst van cultureel erfgoed. Wat zijn de uiteenlopende belangen van bewoners, bestuurders, ingenieurs en erfgoedprofessionals? Er zijn niet genoeg middelen beschikbaar. De hoeveelheid tijd, menskracht en vooral geld is onvoldoende. Welke keuzes ga je maken voor ons erfgoed: behouden, aanpassen of laten gaan?

Door Hilde Roothart