“Voorkomen is immers beter dan genezen”

Investeringen in klimaat, natuur en water zijn broodnodig. Het wordt immers steeds duidelijker dat we op de grenzen stuiten van wat de aarde aan kan. Maar het probleem met die investeringen is dat de baten niet altijd meteen duidelijk zijn en dat de investeringen op zijn best pas op de lange termijn wat opleveren. Bovendien vloeien de baten niet direct terug naar de investeerders; ze komen vooral ten goede aan de maatschappij. Denk aan een betere gezondheid, kwaliteit van leven en natuur en minder wateroverlast en droogteschade.

Duurder en schaarser

Hoe kan de financiële sector, die primair is gericht op geld verdienen, bijdragen aan het vinden van een oplossing voor het aloude dilemma ‘de kost gaat voor de baat uit’? Christine Wortmann, nature & finance lead bij het Wereld Natuur Fonds (WWF-NL), antwoordt: “Het begint met het besef en de bewustwording dat de huidige productiewijze van landbouw en industrie schade aan natuur en milieu berokkent. En dit zal op de niet al te lange termijn tot hoge kosten leiden. Denk aan schade aan olijfbomen in mediterrane landen en de droogte die de prijs van koffie en chocolade uit Afrika opdrijft. In Nederland zien we drinkwater duurder en schaarser worden door droogte en vervuiling. Om nog maar te zwijgen over schade door overstromingen en verzilting of door verzakking van gebouwen en infrastructuur.”

Deze schade zal steeds meer gaan drukken op de rendementen in de financiële sector. Van banken tot pensioenfondsen en van durfkapitalisten in hedgefondsen tot verzekeringsmaatschappijen. Bovendien maakt de toenemende kans erop de financiële sector nu al zenuwachtig. De bedragen voor de stroppenpotten zullen ergens moeten worden afgerekend. De financiële sector is zich daar steeds meer bewust van, merkt Wortmann op. “Je ziet al dat de Europese Centrale Bank en De Nederlandsche Bank scherper toezicht houden op banken en financiële instellingen. Er komt steeds meer wet- en regelgeving, waaraan ze moeten voldoen en waarop ze worden afgerekend.” De financieel expert van WWF-NL heeft begrip voor bedrijven. “Ik snap heel goed dat een boer gevangen zit in de agroketen en lasten moet afbetalen. Ik weet ook dat een bankdirecteur geen natuurexpert is. Daarom hebben we meegewerkt aan de Taskforce on Nature-related Financial Disclosures (TNFD), waarin we bedrijven een raamwerk bieden met hulpmiddelen, zoals het verzamelen van data en concrete maatregelen voor een aanpak.”

Natuurlijke klimaatoplossingen

Aandacht voor klimaat- en natuurrisico’s en biodiversiteit is relatief nieuw. Het Klimaatakkoord van Parijs was er in 2015. Pas in 2022 was er een soortgelijke afspraak voor biodiversiteit. Maar er is beweging. Zo was de biodiversiteitstop COP16, die in oktober 2024 plaatsvond in Cali (Colombia), een van de grootste ooit. De kunst is om klimaatadaptatie én biodiversiteitsherstel tegelijkertijd te bevorderen via nature based solutions, ook wel natuurlijke klimaatoplossingen genoemd. In de Agenda Natuurinclusief 2.0 werkt de Nederlandse Waterschapsbank (NWB Bank) dan ook mee aan het bevorderen van natuurinclusief handelen door de financiële sector. Onder andere door het delen van inzichten over de voordelen van herbestemming van de laagstgelegen landbouwgrond voor waterberging en overloopgebieden, en de herontdekking van vloeivelden. “Ook natte teelten van vezels als vlas en hennep voor bijvoorbeeld isolatiemateriaal in de bouw staan op de agenda”, zegt Lidwin van Velden, directievoorzitter van de NWB Bank.

In de bouwopgave

Net als Wortmann vindt Van Velden dat we integraler naar transities moeten kijken.“Energiebesparing, duurzame energie opwekken en het bestrijden van droogte, wateroverlast en hitte zouden bijvoorbeeld in de omvangrijke bouwopgave moeten worden meegenomen. Het is zaak om nu meteen duurzame, klimaatadaptieve wijken te bouwen. Voorkomen is immers beter dan genezen. Beter nu wat meer uitgeven dan later veel meer kwijt zijn aan de schade opruimen.” Van Velden vindt dat we het in het lage Nederland redelijk voor elkaar hebben met de waterveiligheid door het Deltaplan, de Deltawerken en investeringen van de waterschappen. “We hebben, na de uit hun oevers tredende rivieren in het midden van de jaren negentig, geïnvesteerd in het natuurinclusieve programma Ruimte voor de Rivier. Mede daarom zijn er na de overstromingen in Valkenburg in 2021 geen doden gevallen en was de schade nog te overzien. In België en Duitsland was de schade veel groter en waren er honderden doden te betreuren. Recent zag je hetzelfde in Valencia in Spanje”, analyseert Van Velden.

Wortmann deelt dit inzicht. “Meestromende nevengeulen en meer ruimte voor uiterwaarden zijn goede voorbeelden van investeren in de natuur als oplossing in plaats van steeds hogere dijken en wanden van beton en staal. Het leidt ook tot een veel aantrekkelijker landschap.” Sinds 2021 werkt WWF-NL in Limburg met overheden en het Limburgs Landschap aan het project Natuurkracht: een fonds en innovatieprogramma voor natuurlijke oplossingen voor waterveiligheid. Landbouw, natuur- en landschapsbeheerders werken hierin bijvoorbeeld samen aan klimaatbuffers.

Waterobligaties

Wat kan de NWB Bank, de bank die sinds de oprichting in 1954 waterschappen van passende financiering voorziet, doen om met zijn financiering meer te sturen op duurzaamheid? “We financieren behalve waterschappen bijvoorbeeld ook sociale woningbouw”, geeft Van Velden aan. “We zijn ons bewust van de hogere kosten die gepaard kunnen gaan met verduurzaming. Het moet sociaal. De lagere inkomens wonen vaak in de meest kwetsbare wijken. Wij proberen vergroening, wateropvang en het tegengaan van hittestress te integreren in ons financieringsbeleid en gaan daarover in gesprek met onder andere woningcorporaties.”

Een aantal jaar geleden is de NWB Bank ook begonnen met het aanbieden van sustainability linked loans. “Daarbij krijgen klanten die afspraken op het gebied van verduurzaming met ons maken én nakomen, een rentekorting op geleend geld”, zegt Van Velden. “En we halen internationaal geld op met de uitgifte van impact bonds (obligaties). Investeerders kijken daarbij niet alleen naar rendement maar ook naar impact. Zo hebben we waterobligaties uitgegeven. Met de opbrengsten financieren we de duurzame activiteiten van de waterschappen.” Dit zal zeker doorzetten, aldus Van Velden. “Pensioenfondsen en verzekeraars willen naast rente ook echt impact maken met hun beleggingen. Financiële instellingen zijn zich steeds meer bewust van de klimaatrisico’s van hun investeringen.”

Overheid een sturende rol

Van Velden constateert dat ook de overheid een sturende rol kan spelen in het herverdelen van gelden, zodat duurzame verdienmodellen financierbaar worden en de financiële sector de verduurzaming kan versnellen. Denk aan het voorschrijven van maatregelen om de energie-, landbouw- en watertransitie in Nederland (en Europa) van de grond te krijgen. “Het dreigende tekort aan drinkwater kan bijvoorbeeld opgelost worden door in nieuwbouw grijswatersystemen en regenwateropvang voor toiletspoeling voor te schrijven, zoals met succes in België gebeurt. En een hogere drinkwaterprijs boven een bepaalde staffel maant grootverbruikers tot zuiniger gedrag, zowel in het bedrijfsleven als bij particulieren.”

Door René Didde