Terugblik Experience 'Seaweed Opportunities'

Zeewier en duurzaamheid

'Het is tijd om onze mouwen op te stropen en samen zeewier tot bloei te laten komen', zegt Paul Dobbins, keynote-speaker en directeur Impact Investing and Ecosystems Services bij World Wide Fund for Nature (WWF). Maar wat maakt zeewier zo'n interessante speler? Zeewier als alternatieve bron van onder andere eiwit en energie past binnen bijna alle doelstellingen van de Europese Green Deal, vertelt Maris Stulgis van DG Mare van de Europese Commissie (EC) tijdens het eerste deel van het programma. Het Blue Bioeconomy initiatief van de EC is dan ook gericht op het stimuleren van duurzame productie, veilige consumptie en innovatief gebruik van algen in Europa, waaronder zeewier.

'Als boeren van de oceaan zitten we nog in de steentijd.'

Vincent Doumeizel, van de Verenigde Naties en de Lloyd's Register Foundation, bevestigt dat zeewier aansluit bij veel van de Sustainable Development Goals: Zeewierproductie is niet slecht voor ecosystemen maar draagt er juist aan bij. Zo ver zijn we echter nog niet. 'Als boeren van de oceaan zitten we nog in de steentijd.' Er zijn veel geïsoleerde projecten en die moeten samen naar een hoger niveau worden getild: 'als we bedrijven als Danone en Nestlé aan boord willen krijgen, hebben we standaarden en bulkproductie nodig.'

Wat is er nodig?

Er is gelukkig veel mogelijk in Europa, vertelt Koen van Swam van stichting North Sea Farmers. De Europese markt voor zeewier heeft een groeipotentieel tot 2,8 miljard euro. Momenteel bestaat meer dan 99% van het Europese zeewier nog uit wilde oogst, maar er is een trend naar offshore productie, bijvoorbeeld bij windmolenparken.

Wat is er nodig? Van Swam pleit vooral voor tastbare businesscases en tastbare producten om het groeipotentieel van zeewier in Europa zichtbaar te maken. En we hebben ook meer kennis nodig. Hoe heeft grootschalige productie invloed op stromingen? En andersom, hoe beïnvloeden stromingen de groei van zeewier? Vragen waar onderzoekers zich op dit moment over buigen, vertelt Klaas Timmermans van het Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ). De antwoorden zijn belangrijk om succesvolle en duurzame productie van zeewier mogelijk te maken.

Meervoudig ruimtegebruik

De ruimte op de Noordzee wordt intensief gebruikt. Momenteel wordt verkend welke mogelijkheden er zijn voor meervoudig ruimtegebruik in offshore windparken. Daarbij wordt ook naar de teelt van zeewier gekeken, zien we in de video van de Community of Practice Noordzee.

'Voor duurzame initiatieven in meervoudige gebruiksgebieden zijn wel levensvatbare businesscases nodig'

Kees Vlak van Rijkswaterstaat vertelt: offshore windparken zijn gesloten voor de scheepvaart en alle ruimte daarbinnen is toegewezen voor medegebruik. De Community of Practice Noordzee ondersteunt nieuwe duurzame initiatieven in dit soort meervoudige gebruiksgebieden, voegt Nathalie Scheidegger van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit daaraan toe. Nico Buytendijk van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland vult aan dat voor dergelijke duurzame initiatieven wel levensvatbare businesscases nodig zijn: er moet vertrouwen zijn in zeewier om investeerders aan te trekken.

Integrale aanpak

Reinier Nauta van Wageningen Universiteit en Research sluit het hoofdstuk over meervoudig gebruik op zee af met een voorstel voor een stappenplan voor een gestructureerde integrale aanpak van de zeewierteelt door alle betrokken partijen:

• Productie: Beantwoord vragen zoals welke soort en wanneer te oogsten.
• Ecologie: Elke productieactiviteit heeft meervoudige interacties met het ecosysteem. Wat is de ecologische draagkracht van de zee?
• Technologie: De teelt vindt plaats in het ruigste deel van de Noordzee. Is de technologie in orde?
• Economie: Het moet winstgevend zijn. Risicobeperking is daarvoor essentieel.
• Regelgeving: Zorg ervoor dat het duidelijk is wat de regels en normen zijn. Momenteel is de regelgeving minimaal, ontbreekt ze of werkt ze tegen, vaak ook door een gebrek aan kennis.

Deze aanpak moet niet alleen op lokaal niveau worden gevolgd, stelt Nauta: 'effecten stoppen niet bij de grens, dus (internationale) samenwerking is essentieel'.

Actuele ontwikkelingen

In drie parallelle break-out rooms bespreken de deelnemers verschillende actuele ontwikkelingen. Gaston Tchang van Havenbedrijf Amsterdam vertelt hoe havens een match zijn voor zeewier; Jaap van Hal van TNO illustreert de diversiteit van zeewier in internationale onderzoeksprojecten, en Siebren van Tuinen (Wageningen University and Research) en Timo de Groot (NEN) gaan in op aspecten van voedselveiligheid. Download hiernaast hun presentaties en verdiep je in de actuele ontwikkelingen in de zeewiersector.

Andere toepassingen

Welke andere toepassingen van zeewier liggen mogelijk nog in het verschiet? Nienke Hoogvliet, textielontwerper, en Jing-cai Liu, industrial designer nemen de deelnemers mee in hun experimenten. Als textielontwerper en kleurstoffenontwikkelaar kijkt Hoogvliet hoe zeewier gebruikt kan worden om de textielindustrie te verbeteren en duurzamer te maken. Liu onderzoekt de rol van zeewier als materiaal van de toekomst; de resultaten heeft ze gevisualiseerd in een inspirerende video.

Zeewier en ondernemerschap

Theo Verleun van GOA-Ventures wijst op het belang van het cascaderen van zeewier tot meerdere producten. Op die manier is een zero-waste proces mogelijk. Nodig is: een visie voor opschaling, een stappenplan en samenwerking. Drie kandidaten voor samenwerking op grote schaal komen aan het woord, uit de sectoren energie, voeding en chemie.

'Zeewier kan een belangrijke rol spelen in de eiwittransitie'

Elmer de Boer van ENECO New Energy legt uit dat 85-90% van de waarde van zeewier het eiwit is. De rest kan worden gebruikt voor groen gas. Om deze redenen moet de voedingssector het voortouw nemen. Yolanda Werner van MCLS-Europe en Wim Hilbrands van het DSM Innovation Centre bevestigen de waarde van zeewier in de eerste plaats als bron van eetbare eiwitten. Als we de wereld willen voeden, is het eten van plantaardige eiwitten veel duurzamer dan dierlijke eiwitten. Zeewier kan een belangrijke rol spelen in de eiwittransitie.

Afsluiting

Paul Dobbins, Senior Director van Impact Investing and Ecosystems Services in het WWF-US Aquaculture team, sluit in zijn inspirerende keynote speech de Experience af. Zeewier is volgens Dobbins een belangrijke oplossing om onze ecologische voetafdruk te verkleinen, de hoeveelheid CO₂ in de atmosfeer te verminderen en de waterkwaliteit te verbeteren. Het geeft vissers ook een nieuwe manier om in hun levensonderhoud te voorzien, gebruikmakend van hun materialen, vaardigheden en tradities. Dobbins pleit ervoor om te leren van goede voorbeelden elders in de wereld, maar is ook enthousiast over de sterke positie van Nederland op het gebied van innovatie voor maritieme activiteiten, landbouw en veevoer, waterbeheer en plantaardige eiwitten. Daar komt nog bij dat de beperkte landoppervlakte van Nederland en de grote ambities voor windenergie offshore het zeer waarschijnlijk maken dat 'the Netherlands can make it happen'.