De levenscyclus van cultureel erfgoed

Cultureel erfgoed gaat over de tastbare en immateriële schatten van een samenleving die haar verbinden met het verleden. Dit erfgoed bestaat uit monumenten, kunstwerken, tradities en gebruiken die van generatie op generatie worden doorgegeven. De bescherming van cultureel erfgoed is belangrijk voor het behoud van de culturele identiteit en het bevorderen van respect en begrip tussen verschillende gemeenschappen.

Daarnaast speelt cultureel erfgoed een cruciale rol in het behouden van de geschiedenis en het koesteren van een gezamenlijke toekomst. Een redactieraad met professionals denkt met de redactie van de Lichtkogel na over de toekomst van cultureel erfgoed in relatie tot klimaatverandering.

Cultureel erfgoed speelt een cruciale rol in het behouden van de geschiedenis en het koesteren van een gezamenlijke toekomst

Klimaatverandering vormt een bedreiging voor cultureel erfgoed wereldwijd. De stijgende zeespiegel, extreme weersomstandigheden en temperatuurschommelingen veroorzaken fysieke schade aan historische gebouwen en archeologische sites. Overstromingen en erosie bedreigen kustgebieden, terwijl stormen en hevige regenval bouwwerken kunnen beschadigen. Hoge temperaturen en wisselende vochtigheid versnellen de verslechtering van materialen. Ook natuurlijke erfgoedlocaties lijden onder klimaatverandering. Verlies van biodiversiteit en veranderingen in ecosystemen bedreigen culturele landschappen en beschermde gebieden.

Levenscyclusdenken

In het najaar van 2024 verschijnt het trenddossier van de Lichtkogel over cultureel erfgoed dat de redactie maakt in samenwerking met Linde Egberts en Gertjan de Boer van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. In 2016 verscheen het trenddossier ‘Denken vanuit de levenscyclus’ dat raakt aan dit onderwerp. Dit trenddossier gaat over het integreren van levenscyclusdenken in de aanleg, het onderhoud en de vervanging van infrastructuur. Dit betekent dat we nadenken over het verwachte gebruik van de infrastructuur in de loop van de tijd, over het inspelen op veranderingen in de omgeving, over wat er nodig is voor de instandhouding en over de circulaire levensloop van materialen. Het trenddossier biedt inzichten en strategieën voor professionals om infrastructuurprojecten duurzamer en efficiënter te beheren gedurende hun volledige levenscyclus.

Cultureel erfgoed vertegenwoordigt een waarde die bijdraagt aan de identiteit en aantrekkelijkheid van een gebied of stad

Cultureel erfgoed vertegenwoordigt een waarde die bijdraagt aan de identiteit en aantrekkelijkheid van een gebied of stad. In het trenddossier over denken vanuit de levenscyclus bespreken experts hoe historische vormen van infrastructuur niet alleen functionele waarde hebben, maar ook een belangrijke rol spelen in het behoud van de culturele en historische gelaagdheid van landelijke en stedelijke gebieden. Monumentale infrastructuren worden niet economisch afgeschreven, maar zorgvuldig onderhouden en gerestaureerd om hun erfgoedwaarde te behouden.

Complex en onvoorspelbaar

In haar column in het trenddossier over de levenscyclus beschrijft Stine Jens hoe complex en onvoorspelbaar de toekomst is. Ze kaart aan dat, hoewel we proberen de toekomst te beheersen door planning, de werkelijkheid ons in blijft halen. Samenlevingen gericht op de toekomst, zoals in Europa, benadrukken snelheid en efficiëntie, maar paradoxaal genoeg maakt dit het voorspellen moeilijker. Daarom is het volgens Jens belangrijk om niet alleen te focussen op planning en technologie, maar ook op vaardigheden zoals flexibiliteit, veerkracht en interdisciplinariteit.

Ze kaart aan dat, hoewel we proberen de toekomst te beheersen door planning, de werkelijkheid ons in blijft halen

Hier kunnen we in het kader van cultureel erfgoed een interessante les uit halen. Hoe gaan we om met de levenscyclus van cultureel erfgoed en wat doen we als we geconfronteerd worden met de eindigheid van dingen? Met het komende trenddossier over cultureel erfgoed willen we een blik werpen op de uitdagingen die komen kijken bij het behoud of het verlies van erfgoed, in het bijzonder in de context van klimaatverandering. Daarnaast gaan we in het komende trenddossier op zoek naar nieuwe manieren om zowel materieel als immaterieel erfgoed een waardige plek te geven in de samenleving.

Door Adelinde van der Haar

Ben je ook nieuwsgierig naar de aankomende editie over cultureel erfgoed? Lees dan alvast het trenddossier van de Lichtkogel uit 2016 ‘Denken vanuit de levenscyclus’.