Iedereen stroomleverancier

In de toekomst kan het zomaar gebeuren dat je airco even uitgaat, of dat het opladen van je elektrische auto of thuisbatterij wordt onderbroken. Bijvoorbeeld omdat er tijdelijk een grote landelijke vraag naar stroom is, op een moment dat er weinig hernieuwbare bronnen zoals zonne- of windenergie beschikbaar zijn. De flexibiliteit die je op deze manier biedt, levert je dan geld op. Flexibiliteit wordt namelijk steeds belangrijker voor het elektriciteitsnetwerk, omdat er in de toekomst minder fossiele energiebronnen zullen zijn en meer onvoorspelbare bronnen zoals zon en wind. En dat terwijl de vraag naar elektriciteit onverminderd hoog is, zowel in industriële bedrijven als huishoudens.

Manieren om te balanceren

Het elektriciteitsnet moet altijd in balans zijn: zowel over- als ondercapaciteit kan schadelijke gevolgen hebben en zelfs leiden tot een black-out (volledige uitval van het stroomnet). Om overbelasting te voorkomen, moeten windmolens soms worden uitgeschakeld. Tot nu toe werken gascentrales als een handige buffer. Die zijn makkelijk in- of uit te schakelen en kunnen dan snel meer of minder stroom leveren. Maar waarschijnlijk sluiten deze gascentrales op termijn, omdat we van fossiele brandstoffen af willen. Dan moeten we dus andere manieren bedenken om het net te balanceren.

Een nieuw idee

Zou het groeiende arsenaal aan elektrische auto’s, warmtepompen en thuisbatterijen een oplossing kunnen bieden voor deze groeiende onbalans? Dat vroeg René Kerkmeester zich af in 2017. Hij werkte toen aan de digitale strategie van TenneT, de netbeheerder van het Nederlandse en Duitse elektriciteitsnet. ‘Crowd balancing’ werd een van de speerpunten van het beleid. Het idee: benut alle decentrale elektrische apparatuur om het net te balanceren, bijvoorbeeld door apparatuur op afstand uit te schakelen als er een stroomtekort is of juist door elektrische auto’s op te laden als er een overschot is. Dat vergt een ingewikkelde IT-infrastructuur die zeer betrouwbaar moet zijn. Met behulp van blockchaintechnologie kreeg Kerkmeester dit voor elkaar. Hierdoor is een betrouwbare uitwisseling van gegevens mogelijk, die onder andere zorgt dat de exacte hoeveelheid geleverde stroom door TenneT gevalideerd kan worden.

“Consumenten worden prosumenten”

Kerkmeester vond twee partners om pilots mee uit te voeren. In Nederland was dat energiemaatschappij Vandebron en in Duitsland Sonnen, leverancier van thuisbatterijen. Vandebron benaderde enkele klanten met een elektrische auto met de vraag of ze aan de proef wilden meedoen. In ruil voor flexibiliteit konden zij een vergoeding krijgen. In een app kon de klant aangeven wanneer de auto volgeladen moest zijn en wanneer dat niet hoefde – als TenneT op die momenten een signaal gaf dat het stroom nodig had, kon de app het laden tijdelijk onderbreken.

Beide proeven waren succesvol. Kerkmeester: “Consumenten worden ‘prosumenten’: producent en consument tegelijkertijd. Mensen vinden het fantastisch om op die manier een bijdrage te leveren aan de energietransitie.” Hij verwacht dat nieuwe energieleveranciers (‘aggregators’), waarmee particulieren een contract afsluiten, een veel proactievere rol gaan spelen op de zogeheten balanceringsmarkt. Dit is een marktplaats waar TenneT flexibiliteit inkoopt. Dit kan zogeheten opwaartse flexibiliteit zijn (door het verbruik te verminderen of de productie van elektriciteit te verhogen) of neerwaartse flexibiliteit (door het verbruik te verhogen of de productie te verlagen). “Met behulp van een device, zoals een slimme thermostaat, optimaliseert deze energieleverancier alle energiebronnen in je huis. Dat draait op een algoritme dat ‘arbitreert’: het zoekt de beste prijs binnen jouw eigen gestelde voorwaarden. En dat zonder menselijke tussenkomst. Het crowd balancing platform maakt dat spel mogelijk.”

Spin-out

De pilotprojecten wekten de interesse van de Zwitserse en Italiaanse netbeheerders, die zich ook aansloten bij het initiatief. Ook autofabrikanten waren al snel geïnteresseerd, vertelt Kerkmeester. “Ze merkten dat veel regionale netbeheerders, denk aan partijen als Alliander en Stedin, ook bezig waren met pilotprojecten op het gebied van decentrale flexibiliteit. Maar zulke projecten zijn vaak niet schaalbaar. Autofabrikanten zien liever dat er één Europese standaard ontstaat.” Om die standaardisatie te bevorderen en tegelijkertijd risico’s en kosten te reduceren, is besloten om hier een aparte entiteit voor op te richten. Een spin-out dus, die de naam Equigy kreeg en op 1 december vorig jaar van start ging. Begin dit jaar sloot ook APG, de Oostenrijkse netbeheerder, zich bij het initiatief aan en Kerkmeester is met andere netbeheerders in gesprek. Volgens hem maakt Equigy grote kans om dé standaard te worden voor het ontsluiten van decentrale flexibele stroom. “Wij bevinden ons op het snijvlak van een aantal megatrends: digitaal Europees leiderschap, elektrische mobiliteit en de energietransitie. Dus wij hebben de wind vol in de zeilen.”

Door Amanda Verdonk