Klimaatrisico’s voor ons erfgoed op kaart
Klimaatverandering vormt een bedreiging voor ons erfgoed. Met lange perioden van droogte verliezen we natte archeologische vondsten, verzakken monumenten en worden historische tuinen en lanen aangetast. Extreme hitte kan leiden tot verlies van authentiek materiaal dat niet bestand is tegen die hitte. Met een toenemende kans op natuurbranden worden ook musea en archieven bedreigd die zich in bossen of parken bevinden. En wateroverlast door regenval of door een overstroming van een rivier vormt een bedreiging voor monumenten en historische landschappen.
Het veranderende klimaat kan leiden tot een verlies aan cultureel erfgoed. Met de juiste voorbereiding kan dit verlies vaak wel worden voorkomen of geminimaliseerd. Maar niet elk risico is overal even urgent. Waar een overstroming voor het zeer laaggelegen Gouda een groot risico is, is de kans op een verwoestende brand daar klein. Andersom is Emmen gevoelig voor natuurbranden, maar is er nagenoeg geen kans op een overstroming.
Klimaatrisicokaart
Dat ieder gebied zijn eigen klimaatrisico’s kent, betekent ook dat er geen algemene oplossing is. Iedere gemeente moet in de zogenoemde ‘klimaatstresstest’ voor het eigen gebied aangeven waar de grootste risico’s en kwetsbaarheden te vinden zijn. Veel gemeenten koppelen deze kwetsbaarheden vervolgens aan belangrijke sectoren (beschikbaarheid drinkwater, infrastructuur, natuur, ouderenzorg). In bijna iedere gemeente ontbreekt hierbij echter aandacht voor cultureel erfgoed.
In 2025 moeten alle gemeenten een nieuwe klimaatstresstest uitvoeren. Dit op basis van de nieuwe KNMI-klimaatscenario’s. Om gemeenten in de gelegenheid te stellen om hier ook de risico’s voor erfgoed in mee te nemen, heeft de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed de kaart ‘Klimaatrisico’s voor het Nederlandse Erfgoed’ gepubliceerd. Hiermee kan iedereen heel gemakkelijk een eerste indruk krijgen van welk erfgoed waar wordt bedreigd.
De kaart ‘Klimaatrisico’s voor het Nederlandse Erfgoed’ is een online hulpmiddel. De kaart combineert de klimaatkaarten uit de Klimaateffectatlas met het beschermde erfgoed in Nederland. Hierdoor krijgt de gebruiker een indruk van welk klimaatgevaar (droogte, wateroverlast, overstroming en hitte) in een bepaald gebied het grootste gevaar vormt voor een type erfgoed.
Een opening voor gesprek
Met deze kennis kunnen gemeenten, eigenaren en belangenverenigingen opkomen voor het erfgoedbelang wanneer er keuzes worden gemaakt in het kader van klimaatadaptatie. Maar meer nog dan dit blijkt de kaart een gespreksopener. Veel mensen staan niet vanzelfsprekend stil bij erfgoed – en al helemaal niet in relatie tot de klimaatverandering.
Wat kun je dan uit de kaart halen? Een paar voorbeelden. Een museum in een hoogrisicogebied voor natuurbranden, zoals het Kröller-Müller Museum op de Veluwe. Een archief met een hoog risico op wateroverlast bij een piekbui, zoals het archief van het Nederlands Fotomuseum. De overstromingskans van rijksmonumenten in een stad langs de Maas. Grondwaterontwikkelingen bij monumentale bomen op diverse landgoederen.
De verre toekomst
De komende decennia helpt de kaart bij het blijvend beschermen, benutten en ontwikkelen van ons erfgoed. Maar kijken we naar de verre toekomst, dan komen we voor hele andere uitdagingen te staan. De gevolgen van klimaatverandering komen dan vaker voor, worden extremer en hebben nog meer impact. Cultureel erfgoed beschermen zal een steeds grotere opgave worden. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed hoopt dan ook dat de kaart helpt om bij de te maken keuzes ook oog te hebben voor het verleden.
Bron kaarten: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (2024) Klimaatrisico’s voor het Nederlandse erfgoed
Door Gertjan de Boer
Delen
Gertjan de Boer
Gertjan de Boer is specialist Erfgoed & Klimaatverandering bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Hij onderzoekt hoe klimaatverandering erfgoed bedreigt, maar ook hoe kennis uit het verleden een bron kan zijn voor klimaatadaptatie. In zijn vrije tijd is hij voorzitter van het Platform Klimaat en Erfgoed.
Klimaatrisico’s voor het Nederlandse Erfgoed
De kaart 'Klimaatrisico's voor het Nederlandse erfgoed' geeft een eerste indruk van de risico's van een veranderend klimaat.
Overzicht van artikelen
