Vervalcoördinator cultureel erfgoed

Wie zoeken we?

We realiseren ons dat we anders moeten nadenken over de zekerheden van vroeger. Hoe gaan we om met de tienduizenden overblijfselen uit het verleden, die we ons erfgoed noemen? Moeten we sommige objecten verplaatsen? Digitaliseren? Of nemen we afscheid van wat ons lief is? Dat we niet alles kunnen behouden is zeker, maar wat kan de Nederlander van de toekomst níet missen?

Terwijl het water stijgt, wordt de maatschappelijke opgave belangrijker. Zo stappen gemeenschappen naar het ministerie van Aanpassing, Acceptatie en Keuzes met de vraag of hun lokale erfgoed met hen mag meeverhuizen. Hier is nog geen beleid voor. Daarom zoekt het ministerie een vervalcoördinator cultureel erfgoed, die het voortouw neemt in het maken van keuzes. Samen met voormalige bewoners en toekomstige betrokkenen bepaal je wat er gebeurt met het erfgoed dat we al dan niet kunnen behouden. Spreekt deze functie je aan? Solliciteer dan nu!

+++++

Geachte selectiecommissie,

Met veel enthousiasme reageer ik op uw vacature ‘vervalcoördinator cultureel erfgoed’. Ik doe dit vanuit de visie dat omarmen de enige weg is naar een toekomstgerichte omgang met erfgoed.

Opgeleid als restaurator van schilderijen, een beroep dat traditioneel gericht is op behoud van de status quo, ben ik op andere gedachten gebracht door nieuwe visies op duurzaamheid en maatschappelijke cohesie. Restaureren betekent niet noodzakelijk vasthouden aan het huidige, maar meebewegen met het veranderende erfgoed, in harmonie met de bewegingen in de samenleving.

In de toepassing van mijn visie op de functie vervalcoördinator staan twee punten centraal:

1. Hoofd en Hart. Beleid wordt ontwikkeld vanuit de ratio, verliezen doe je met je hart. Het huidige klimaatadaptatiebeleid laat het hart nog onvoldoende spreken. Cultureel erfgoed als spiegel van de menselijke ziel vraagt om beleid waarin gemeenschappelijk eigenaarschap en de menselijke emotie naast de ratio centraal staan.
2. Een balans tussen Verlies en Verrijking. Waar gevoel momenteel wél een rol krijgt, regeert negativiteit. Ook in uw vacature (‘geen mogelijkheid meer’, ‘accepteren’, ‘afscheid van wat ons lief is’). Angst voor verlies verstart. Evenwichtige en innovatieve strategieën vragen om een nieuw narratief van verrijking en verbreding.

Mijn cv toont aan hoe ik deze visie tot op heden geconcretiseerd heb. Bijvoorbeeld met de landelijke campagne ‘Omarm het water’ (2028), die mensen uitgenodigde mee te denken over de kansen die onderwatererfgoed biedt, en die het concept ‘inundatiewaarde’ toevoegde aan het vocabulaire voor beleidsbepaling. De manifestatie ‘Verhuis uw Erfgoed’ (2034), gericht op het brede publiek, was gekoppeld aan de lancering van herinneringsdatabanken, waarmee zowel afscheidsprocessen als kennisborging een boost kregen.

Deze ervaring wil ik inzetten voor de ontwikkeling van breed gedragen strategieën, waarmee we meer doen dan ‘boven komen’, waarin we verandering als kans benutten. Ik hoop mijn ideeën nader toe te mogen lichten in een gesprek.

Hoogachtend,

Maartje Stols-Witlox

In 2024 opleidingsdirecteur Master Conservation and Restoration of Cultural Heritage, Universiteit van Amsterdam

+++++

Besten,

Waar erfgoed lange tijd vooral werd beschouwd als iets dat bevroren en ongewijzigd moest blijven, is er ruimte ontstaan voor veroudering als onderdeel van het erfgoedbeleid.

Dit beschouw ik als goed nieuws! Verval en afscheid zijn een essentieel proces in de levende wereld. Zonder verval en ontbinding is er geen nieuw leven mogelijk. Wij leren pas sinds kort om binnen de ecologische werkelijkheid van de levende planeet te handelen. Waar behoud de maatstaf was, leren we nu erfgoed te zien als levend, en dus als vervallend, veranderend, en uiteindelijk vernieuwend!

Als Spreker voor de Levenden bij de Zoöp Kunstfort bij Vijfhuizen heb ik me deze benadering al enige tijd eigen gemaakt. Een Zoöp is een bestuursmodel dat de ecologische regeneratie in organisaties bevordert door mensen en niet-mensen te laten samenwerken. De term ‘Zoöp’ is een afkorting van zoöperatie, een combinatie van ‘zoë’, het Griekse woord voor Leven, en het woord ‘coöperatie’ (samenwerking). Het is een radicaal model dat inmiddels zijn sporen heeft verdiend. Het Nieuwe Instituut werd in 2022 de eerste Zoöp. Vele bedrijven en organisaties volgden en werden regeneratieve krachten in Nederland en Europa. Het Zoöp-model is een co-creatie van een groep ecologen, filosofen, kunstenaars, ondernemers en juristen. Wij hebben binnen de Zoöps scenario’s ontwikkeld voor aftakelend erfgoed en materialen als gevolg van klimaatverandering. Zie voor meer achtergrondinformatie zoop.earth.

Ik zie deze functie als een unieke kans om mijn expertise op het gebied van levend erfgoed op grotere schaal in te zetten. Zo kan ik bijdragen aan een veerkrachtige toekomst voor ons cultureel erfgoed en onze culturele ‘shift’. Ik ben enthousiast over de mogelijkheid om bij te dragen aan het maken van verstandige keuzes en aan een bloeiende toekomst voor ons erfgoed en onze cultuur van een nieuwe aarde.

Met vriendelijke groet,

Bonnie Chopard

In heden, verleden en toekomst Spreker voor de Levenden

+++++

Geacht ministerie,

Graag solliciteer ik op de functie van vervalcoördinator cultureel erfgoed.

In het voorjaar van 2023 verscheen mijn boek ‘De toekomst van het verleden: erfgoed en klimaat’. Wat ik toen als hypotheses en gedachtenexperimenten presenteerde, blijkt realistisch te zijn geweest – fijn voor mij als auteur, minder fijn voor Nederland.

Toen later dat jaar Slot Loevestein dicht moest omdat de Waal buiten zijn oevers trad, was het iedereen duidelijk dat actie noodzakelijk was. Gelukkig is de belangrijkste aanbeveling uit mijn boek tijdig opgevolgd: verplaatsing van het Paleis op de Dam naar Arnhem. Ik betreur het dat de koninklijke familie haar goede relaties met het Saoedische staatsoliebedrijf moest aanspreken om dit te financieren. Maar deze ingreep heeft Nederland wel op de kaart gezet als voorbeeld voor succesvolle klimaatadaptatie.

Inmiddels heb ik samen met mijn studenten al bijna twintig jaar kunnen werken aan een raamwerk van culturele triage. Talrijke rijksmonumenten hebben we geselecteerd op basis van hun scores op een twintigtal erfgoedwaarden, zoals historische, esthetische, spirituele en visuele waarde en zeldzaamheidswaarde. In het werkveld is deze triage breed van pas gekomen, zowel bij plotselinge calamiteiten als bij langetermijnplanningen: hoe, wanneer en waarom moet erfgoed worden verplaatst, getransformeerd, gedigitaliseerd of opgegeven?

Daarnaast heb ik als historisch adviseur bijgedragen aan verschillende klimaatpositieve oplossingen, zoals de Amsterdam Open Air Experience in Arnhem. De tien jaar die ik nog te gaan heb tot mijn pensioen (ik werd in april 68 jaar) zou ik graag zinvol besteden aan het coördineren van het verdere verval van het Nederlandse erfgoed. Ik zie hierin belangrijke kansen, zoals het duurbruiklenen van kunstwerken aan musea in buurlanden, in ruil voor infrastructurele investeringen in het grensgebied. Graag doe ik een aanbeveling voor de verhuizing van op drift geraakte schilderijen, waaronder Vermeers ‘Meisje met de parel’, naar de Gemäldegalerie in Berlijn. ‘Luctor et emergo’ is jullie motto; hieraan zou ik willen toevoegen, ‘Aude audenda’ – ‘Waag wat gewaagd moet worden’!

Hoogachtend,

Thijs Weststeijn

In 2043 hoogleraar kunstgeschiedenis, Universiteit van NNW (Nederland-Noordrijn-Westfalen), Campus Arnhem