Wereldbeelden voor de toekomst van de haven

De inspiratie voor de toekomstscenario’s van Havenbedrijf Rotterdam was een boom die zich vertakt in grote en kleine takken. “De boom groeit van twee naar vier takken, waarbij de vier takken staan voor onderscheidende scenario’s voor 2050”, vertelt Carline Borest, strateeg bij Havenbedrijf Rotterdam. “De kleine takken zijn alle mogelijke uitkomsten van werelden in 2050.” De eerste tak van de boom staat voor versterkte inzet op samenwerking en brede welvaart, uitmondend in het scenario Connected Deep Green. De tweede is een kanteling naar een regionale focus op gezondheid en een schone leefomgeving (Regional Well-Being). De derde, Protective Markets, draait om grotere fragmentatie en een gebrek aan vertrouwen. De vierde tak toont een omslagpunt, gedreven door toenemende bezorgdheid over de economische gevolgen van externe schokken die van invloed zijn op de beschikbaarheid van voedsel en energie, extreem weer of cyberaanvallen (Wake-Up Call).

Mondiale logistieke ontwikkelingen

Havenbedrijf Rotterdam maakt al sinds de jaren zestig van de vorige eeuw scenario’s. Die worden eens in de vijf tot tien jaar geactualiseerd. “We kijken naar de toekomst om te ontdekken wat er op ons afkomt”, vertelt Borest. “Zo kunnen we de bandbreedte van onzekerheden in kaart brengen over hoe de toekomst zich kan ontwikkelen. We gebruiken de scenario’s om inzicht te krijgen in mogelijke gevolgen van wereldwijde ontwikkelingen. En we gebruiken ze ter ondersteuning van onze strategische besluitvorming.”

Borest geeft aan dat Havenbedrijf Rotterdam scenario’s voor 2050 wilde ontwikkelen omdat er – in lijn met het Klimaatakkoord van Parijs – nu beleid wordt gemaakt voor die termijn. “Omdat we afhankelijk zijn van wat er in de wereld gebeurt, kijken we naar mondiale ontwikkelingen in economie en politiek, milieu en maatschappij, technologie en logistieke ketens. Vervolgens maken we een doorvertaling naar de goederensoort op basis van vraag en aanbod. Dat is belangrijk, omdat investeringen die onze klanten doen voor de verdere ontwikkeling van de haven soms wel voor vijftig jaar zijn.”

Hoe de transportmarkt verandert

De afdeling Strategy and Analysis van het bedrijf deed inspiratie op bij bestaande scenario’s van andere partijen, zoals de International Energy Agency, Shell en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). De basisgegevens voor de scenario’s zijn afkomstig uit het Global Economic Model van het Britse adviesbureau Oxford Economics. Dat bureau heeft ook gezorgd voor de validatie van de vier scenario’s. Zo bedraagt in het scenario Connected Deep Green de overslag in de haven in 2050 580 miljoen ton en in Protective Markets 400 miljoen ton. “Dit zijn schattingen op basis van een prognosemodel voor Havenbedrijf Rotterdam met een doorrekening van industrie en logistiek voor de verschillende goederensoorten”, licht Borest toe. “En ook voor de substituten van die stromen zoals hernieuwbare stoffen. Dit prognosemodel geeft aan hoe de transportmarkt in Europa verandert.”

Borest vertelt dat er acht drijvende krachten zijn geïdentificeerd door trendanalyses te gebruiken en brainstorms te organiseren. “Deze acht, waaronder geopolitieke stabiliteit, overheidsbeleid, klimaatmaatregelen en transportkosten, brengen een grote mate van onzekerheid met zich mee en hebben veel invloed op de toekomst van de haven. Ze maken duidelijk dat die toekomst van veel verschillende factoren afhangt. We hebben een soort mengpaneel gemaakt, waarin je de drijvende krachten ziet die onafhankelijk van elkaar kunnen bewegen. Denk aan lage en hoge geopolitieke stabiliteit, consumentengedrag gericht op prijs of op kwaliteit. Die onzekerheden hebben we op basis van die drijvende krachten samengevat in de vier wereldbeelden of scenario’s. We kijken daarbij naar extremen, ontwikkelingen die zich voordoen in een grote bandbreedte.”

Ruimtelijke dilemma’s

De invulling van de scenario's heeft gevolgen voor de inrichting van Nederland én voor de inrichting van de haven. Denk aan de manier waarop de infrastructuur daar op een efficiënte manier kan aansluiten op die in het achterliggende gebied. Maar het gaat ook over de overslag van goederen in de haven en de ontwikkeling van de industrie, over goederenstromen in het achterland. Over de gevolgen ervan voor de druk op modaliteiten, voor het spoor, de binnenvaart, wegen, pijpleidingen. En over wat dat betekent voor de ruimtevraag en de werkgelegenheid. Denk daarbij ook aan de ruimtelijke dilemma’s die spelen in Nederland.

Welk scenario is wenselijk voor de Rotterdamse haven? Die vraag beantwoordt Borest liever niet. Het is wel zo dat het in het ene scenario voor Havenbedrijf Rotterdam makkelijker is om doelstellingen te behalen dan in het andere. “Onze strategie is om een duurzame haven te creëren. We richten ons op het doel klimaatneutraliteit in 2050. We zetten vol in op het versnellen van duurzaamheid in de haven en we willen een slimme partner in logistieke ketens zijn. Dat doen we ook samen met andere havens in de vorm van zogeheten green corridors en duurzaam transport. In het ene scenario zal in 2050 de uitstoot inderdaad netto nul zijn. Maar in het andere zal dat niet gebeuren. Fossiele stromen blijven dan nodig om de wereld en de economie van energie te voorzien.”

Door Hilde Roothart