Fietservaringen opdoen - Van Dublin tot Rome

Fietsliefhebber Raoul Teekamp is gespecialiseerd in stedelijke mobiliteit. Hij is door de gemeente Amsterdam benoemd tot projectleider van Handshake. Dit vierjarige project startte in 2018 met als doel het uitwisselen van kennis en ervaring op het gebied van fietsinfrastructuur, fietsfaciliteiten, en allerlei sociale componenten die samenhangen met het fietsen in de stad. Dit is de formule: mentorsteden Kopenhagen, München en Amsterdam nemen ieder een aantal andere kandidaat-fietssteden onder hun hoede. In totaal doen dertien Europese steden mee. Centraal staat het begrip immersive study, wat zoveel betekent als dat de deelnemers van het uitwisselingsprogramma op de fiets stappen om de stedelijke fietscultuur aan den lijve te ondervinden.

De mentorsteden

Kopenhagen

De Deense hoofdstad Kopenhagen is niet alleen bekend vanwege het beeld van de Kleine Zeemeermin, maar vooral ook vanwege de indrukwekkende fietsinfrastructuur. Volgens Teekamp zie je er fantastische fietsviaducten en fietspaden. “Op de langere routes maken veel forensen er gebruik van. De gemiddelde fietssnelheid ligt er ook iets hoger dan bij ons.” Kopenhagen is mentor van Helsinki (Finland), Manchester (Verenigd Koninkrijk) en Riga (Letland).

München

München, de hoofdstad van de Duitse deelstaat Beieren, lijkt vooral bekend vanwege de auto-industrie. Minder bekend is het uitgebreide netwerk van fietspaden, dat zich uitstrekt tot in de wijde omgeving. Volgens Teekamp is de stedelijke organisatie er al redelijk ingericht op fietsers: “Er zijn goede fietsfaciliteiten, zoals overdekte en afsluitbare fietsstallingen. In het stedelijke beleid is er ook best wel aandacht voor fietsen.” München is mentorstad van Cádiz (Zuidwest-Spanje) en Krakau (Polen).

Amsterdam

Amsterdam is de derde Handshake-mentorstad. Met 880.000 inwoners en meer dan 900.000 fietsen geniet de stad internationale bekendheid als cycling capital. Teekamp: “De deelnemers van Handshake zien Amsterdam echt als steun in de rug. Het liefst nemen ze veel collega’s mee op werkbezoek in Amsterdam, vooral om ze te inspireren en om ze te overtuigen van de mogelijkheden.” Ook de deelnemers van de collega-mentorsteden Kopenhagen en München zijn onder de indruk als ze door Amsterdam fietsen, weet Teekamp. “Gewoon vanwege de schaalgrootte en de integrale aanpak: in Amsterdam is de fiets echt overal.” Amsterdam is dan ook mentor van maar liefst vijf Europese steden: Bordeaux (Zuidwest-Frankrijk), Brugge (België), Dublin (Ierland), Turijn (Noord-Italië) en Rome (Italië).

Koplopers leren van elkaar

De drie mentorsteden wisselen onderling ook kennis uit. “Kopenhagen wil van ons vooral graag leren over grootschalige fietsstallingen bij stations”, zegt Teekamp. “München heeft veel technische vragen, bijvoorbeeld over de groene golf voor fietsers of verkeersmodellering. Maar ze zijn ook enorm geïnteresseerd in hoe we de afweging maken tussen ruimte voor de auto en ruimte voor de fiets en de voetganger. Zelf willen wij graag leren hoe je een fietsstad als Amsterdam ‘inclusief’ houdt, dus toegankelijk voor álle mensen.”

Fietsportretten

Als kennismakelaar fietst Teekamp regelmatig in het buitenland, samen met de andere deelnemers aan het project. Dat levert bijzondere inzichten en ervaringen op. Een paar voorbeelden.

Bordeaux

Teekamp: “Fietsen in Bordeaux was verrassend aangenaam. In het centrum is er een maximum snelheid van twintig kilometer per uur, de prachtige Pont de Pierre is al jaren afgesloten voor autoverkeer, en op dit moment wordt er een hoogwaardig regionaal fietsnetwerk uitgerold. Er zijn overigens ook oplossingen bedacht waar wij aanvankelijk wel grote vraagtekens bij hadden. In de stad wordt bijvoorbeeld de busbaan gebruikt als er geen ruimte is voor een fietspad. Dat moet wel heel onveilig voelen, dacht ik eerst. Maar eenmaal daar bleek het mee te vallen. Dat kwam vooral omdat er weinig bussen reden, en het verkeer in de stad opvallend veel kalmer is dan bij ons. Verder zijn er schoolstraten in Bordeaux die worden afgesloten voor autoverkeer tijdens het halen en brengen van kinderen. Ter vergelijking: in Amsterdam hebben we nog maar één schoolstraat. Petje af dus voor Bordeaux.”

Brugge

“Ook van de Vlaamse stad Brugge zijn we erg onder de indruk. De Handshake-deelnemers staan erg open voor feedback, en ze durven eerdere aannames opnieuw tegen het licht te houden. Laatst lag er een ontwerpstudie klaar waarin aanvankelijk werd gekozen voor het faciliteren van het autoverkeer en het omleiden van het fietsverkeer nabij het station. Voetgangers werden in een tunnel gestopt: trap af, trap op – heel naar. In de Handshake-werksessies is dat plan opnieuw tegen het licht gehouden. Het roer ging om en nu ligt er een plan voor de ontwikkeling van een prachtig stationsgebied, met een aantrekkelijke glooiende passage die de grote voetgangersstromen kan faciliteren. En het autoverkeer gaat over een brug. Deze nieuwe variant scoorde ook nog eens beter in de maatschappelijke kostenbatenanalyse.”

Dublin

“Eerlijk gezegd bleek fietsen in Dublin best pittig. In de stad zijn ze wel bezig met prachtige projecten. Zo komt er een fietspad langs de rivier de Liffey, die de stad doorkruist. Daarvoor wordt een autorijstrook opgeofferd. En nieuwe wijken in het havengebied zijn ingericht met de fiets in gedachten. Een klein deel van het centrum is bovendien autovrij. Maar in het grootste gedeelte van de stad ligt er een enorme plaat asfalt van 2x2 of 2x3 rijstroken om het autoverkeer zo veel mogelijk te faciliteren. Er denderen vrachtwagens en dubbeldekkers overheen. Fietsen gaat wel, maar het is een kwestie van survival. Je zou je kinderen er niet laten fietsen. We hebben gesproken met ambtenaren en politici, tot de burgemeester aan toe. Zij zien de noodzaak tot verandering ook wel in. Maar sommigen wisten na een paar tegenslagen echt niet meer hoe verder te komen. Aan het einde van de studiereis barstte iedereen weer van de ambitie en ideeën om de stad leefbaarder en aantrekkelijker te maken.”

Rome en Turijn

Tot nu toe heeft Teekamp nog niet in het Italiaanse Turijn gefietst. “Helaas nog niet. Want ze zijn daar goed bezig met ruimte maken voor de fiets. We spreken de Handshake-deelnemers wel regelmatig via digitale workshops. Dan valt op hoe enthousiast en leergierig ze zijn. Door de grote dominantie van het autoverkeer lijken sommige fietsoplossingen nog een brug te ver. In Rome zijn de uitdagingen trouwens nog groter.” Daar heeft hij al wel praktijkervaring. “Als je in Rome bent, raak je onder de indruk van alle historie. Maar het is opvallend hoe weinig in de stad wordt gefietst. Overal worden auto’s geparkeerd. Toch komt er verandering in. De wethouder van Rome kondigde maatregelen aan om het autoverkeer drastisch terug te dringen. De komende jaren wordt er bovendien een fietsring aangelegd, langs alle toeristische hoogtepunten.”

Vervolg Handshake

In augustus 2022 is het project afgerond. Hoe gaat het verder? Teekamp: “In vier jaar tijd is er ondanks de lockdowns heel veel bereikt. Er zijn waardevolle kennisnetwerken tussen de steden ontstaan – experts weten elkaar te vinden. Wie weet gaat de samenwerking verder in een nieuw Europees project. In elk geval delen we de kennis van Amsterdam op het platform Amsterdam Bike City, open voor iedereen.”

i handshakecycling.eu

i bikecity.amsterdam.nl

Door Ingrid Zeegers