Fietsroute met waterverhaal in Enschede

“Kijk, deze wadi’s zijn een paar weken geleden aangelegd. Door de recente buien stonden ze vol, maar vandaag is het regenwater al netjes in de grond gezegen.” Water-ontwerper Koen Wagelaar wijst tevreden op twee ondiepe beddingen langs een fietspad voor het stadskantoor van de gemeente Enschede. Deze wadi’s vormen slechts een detail van een fietsroute in de Twentse gemeente die langs tientallen objecten voert die allemaal met waterberging en bestrijding van droogte en hittestress te maken hebben. ‘GroenBlauwe fietstocht’ heet de route, die in totaal dertig kilometer beslaat. De fietsroute is zo opgezet dat de afstand gemakkelijk in twee delen kan worden afgelegd.

Waar de meeste gemeenten in Nederland pas wakker zijn geworden na de recente jaren van droogte en wateroverlast is Enschede al decennia bezig met de voorbereiding op klimaatverandering. In de jaren zeventig bouwde de stad al een bergingsbassin waar vijftien miljoen liter water in kan. Begin jaren negentig beschikte Enschede in de uitbreidingswijk Ruwenbos over de eerste grootschalige wadi’s van Nederland, grote groene greppels, meestal langs fietspaden. En in de wijk Roombeek ligt al sinds de herstructurering na de vuurwerkramp van 2000 een geheel teruggelegde Roombeek en een waterplein. Bij deze wederopbouw is veel aandacht besteed aan de aanleg van fietspaden.

De stad ligt op een stuwwal en kampt al decennia met wateroverlast door de glooiende omgeving. Je kunt per fiets de veertig meter hoge stuwwal op klimmen. “Bij een forse regenbui stroomt het regenwater daar rechtstreeks over de straten de lager gelegen wadi’s in, bijvoorbeeld langs het fietspad aan de Oldenzaalsestraat”, wijst Wagelaar. Daar is over een lengte van 700 meter extra ruimte voor water gemaakt. Zo blijft de binnenstad gevrijwaard van wateroverlast.

Fietslandschap biedt ruimte voor water

In 2019 ontstond het idee om veertig highlights via bestaande fietspaden tot één samenhangende fietsroute te smeden. “We willen het waterverhaal laagdrempelig vertellen en tegelijk het autoverkeer terugdringen en mensen tot meer fietsen bewegen”, legt beleidsambtenaar Rik Meijer al fietsend uit. Veel dagjesmensen komen met hun fiets naar Enschede om te genieten van het glooiende Twentse buitengebied. Als het autolandschap, inclusief parkeerplaatsen, langzaam verandert in een fietslandschap, ontstaat meer ruimte voor waterberging – ook een appeltje voor de dorst in tijden van droogte, hittestress en watertekort. “We hopen nu ook meer inwoners aan te spreken om de fiets te pakken en zich te informeren over hoe we ons kunnen aanpassen aan de klimaatverandering door vergroening en wateropvang”, zegt Meijer. Of mensen daadwerkelijk de auto meer laten staan, de fiets pakken en blij worden van vergroening in de stad, is een onderzoeksvraag die de gemeente bij gedragspsychologen heeft uitgezet.

De GroenBlauwe fietsroute is te downloaden als gpx-bestand op een interactieve app. De route opent in een Geoportaal. Daarmee krijgt de fietser ter plekke relevante informatie. Bij highlight 22, het retentiegebied Kristalbad, zegt de app: ‘Hier wordt water gebufferd dat anders met een sneltreinvaart richting Hengelo zou stromen.’ Kristalbad bergt gezuiverd rioolwater en dient als opslag van 180 duizend kubieke meter overvloedig regenwater. “Het ‘dode water’ van de rioolwaterzuiveringsinstallatie verlevendigen we met zuiverende rietplanten. Verschillende bassins verbinden we met elkaar, waardoor het water wordt belucht”, zegt Meijer, terwijl hij wijst op een buizerd die boven het gebied cirkelt. Uiteindelijk stroomt het water ook naar het Twentekanaal. In tijden van droogte kan water worden teruggepompt naar de stad. Het gebied is onderdeel van het Nationaal Natuurnetwerk (voorheen Ecologische Hoofdstructuur, EHS) en bedient de recreatie waardoor mensen kunnen uitwaaien. Twee mensen staan in een uitkijktorentje te wijzen.

Nieuwe beken pal naast het fietspad

Niet alleen worden oude, voor de textielindustrie noodzakelijke beken en bronnen teruggelegd of ‘ontdempt’. Spectaculair is de aanleg van geheel nieuwe beken, zoals de Stadsbeek en de Zuiderspoorbeek, pal naast het fietspad. Die laatste is een verwijzing naar het textielverleden. “De spoorweg diende vroeger om steenkool uit Duitsland aan te voeren voor de wasserijen, spinnerijen en stomerijen”, vertelt Wagelaar. “We maken nu gebruik van het verlaten spoortalud en de hoogteverschillen door het water van regenpijpen die van het riool zijn afgekoppeld op te vangen.” We fietsen gedrieën langs de nieuwe beek. Deze loopt langs bestaande wijkjes en nieuwbouwwijken en bergt bij hevige regenbuien het water in het Volkspark, het oudste stadspark van Nederland, een geschenk van de textielbaronnen aan de stad. Na drie kwartier zijn we terug bij de nieuwe wadi’s voor het stadskantoor. “Weet je wat het mooie is?”, zegt Meijer. “Zo’n wadi draineert in de winter en infiltreert in de zomer. Het is een oplossing voor meer gemeenten die op glooiend terrein liggen. Ze kunnen wateroverlast bestrijden en tegelijk watertekort tegengaan. En dat laten we zien per fiets.”

i groenblauwenschede.nl

Door Jurgen Tiekstra